Skansen Telekomunikacji

Gdzie o telekomunikacji przeczytacie...

Transmisje Satelitarne

Wstęp


Jak wiadomo w dzisiejszych czasach można transmitować dane na wiele różnych sposobów. Kablami miedzianymi, światłowodowymi, koncentrycznymi. Falami radiowymi, Wi-Fi, Bluetooth, GSM, CDMA itd. Szczególnym sposobem jest tutaj jednak transmisja z użyciem satelitów. Pozwalają one na uzyskanie dość wysokich prędkości, nie wymagają instalacji zewnętrznego okablowania oraz są dość przenośne. Chociaż nie zawsze tak było. Dawniej transmisje były jedynie jednokierunkowe i najczęściej jeżeli chcieliśmy skorzystać z Internetu satelitarnego, mieliśmy dwie opcje – tańszą, czyli dodatkowe medium w postaci linii miedzianej np. połączenie modemowe oraz droższą czyli zaawansowany osprzęt, który często się wiązał z większą satelitą. Drugą opcję jednak nie oferuje się często, ponieważ jest zbyt kosztowna. Zwykle wykorzystywało się satelitę + linię telefoniczną. Obecnie jednak stało się to jeszcze prostsze dzięki zastosowaniu dwukierunkowych anten satelitarnych. Transmisję satelitarną oferowało i nadal oferuje niewielu operatorów telekomunikacyjnych. Jednak do tej niewielkiej grupy można zaliczyć Telekomunikację Polską, która jak wiadomo, poszukując nowych rozwiązań w celu świadczenia usług telekomunikacyjnych zdecydowała się również na usługi satelitarne. Oferowała takie usługi jak sieć VSAT, czy sieć Inmarsat, później także usługi operatorskie oraz Internet Satelitarny dla klientów domowych.

VSAT – transmisja satelitarna


VSAT (Very Small Aperture Terminal) jest dwukierunkową naziemną stacją satelitarną używaną do komunikacji i transmisji danych, za pomocą satelitów orbitujących w przestrzeni kosmicznej. Pozwala dzięki temu na szybką komunikację tam gdzie zwykłe łącza telekomunikacyjne są niewystarczające. Telekomunikacja Polska oferowała VSAT dla firm i dużych przedsiębiorstw. Sieć VSAT TP S. A. korzystała z systemu satelitarnego VSAT Clearlink 400 firmy AT&T TRIDOM (później GE Spacenet). Umożliwia ona na uzyskanie połączenia z abonentami sieci POLPAK oraz POLPAK-T, co pozwala również na dostęp do sieci Internet poprzez połączony z POLPAK-T, TPNET. Opiekunem sieci VSAT było Centrum Usług Satelitarnych w Psarach – oddział Telekomunikacji Polskiej. Prędkość takiej sieci wynosiła od 300b/s do 19.2kb/s w trybie asynchronicznym lub od 300b/s do 64Kb/s w trybie synchronicznym. Topologia tej sieci to układ gwiazdy co oznacza, że każdy jest podłączony do jednego głównego punktu – w tym przypadku satelity orbitującej w kosmosie. Zestaw sieci VSAT składa się z anteny satelitarnej o rozmiarze 1.8 m oraz modemu dostępowego o wymiarach 6” x 22” x 17.5”. Ceny są równie duże co stacja abonencka do której zamontowania należy wykorzystać dźwig lub inny sprzęt specjalistyczny. Podane przez TP ceny są oparte to kurs walut USD (na rok 2000) i wynoszą 450 zł za przyznanie i instalację stacji abonenckiej, 16 500 zł za sprzedaż stacji VSAT, 260 zł opłaty abonamentowej za 19.2Kb/s, 350 zł za 64Kb/s oraz 450 zł za najem stacji, konserwacje i naprawy. Antenę wchodzącą w skład zestawu VSAT Clearlink 400 można zainstalować na ścianie, płaskim dachu lub w gruncie. Pozwala to na łatwe uzyskanie dostępu nawet przy zabudować, gdzie nie ma dużo wolnego terenu i mogą wystąpić zakłócenia w transmisji. Clearlink jednak nie był jedynym systemem, gdyż później wprowadzono VSAT Skystar Advantage. System Skystar jest bardziej przeznaczony pod transmisje dwukierunkowe czy połączenia z Internetem dzięki najnowszej implementacji protokołu IP. Antena satelitarna używana w tym systemie była mniejsza bo miała rozmiar od 0,98 do 1,2 metra, co umożliwiało łatwiejszą instalację usługi. W obu systemach terminale abonenckie dzieliły się na dwie części: zewnętrzna, czyli antena oraz moduł radiowy oraz wewnętrzna czyli modem, który obsługuje całą transmisję danych.

Po rebrandingu Telekomunikacji Polskiej, VSAT został nazwany satelitarną transmisją danych tp. Zrezygnowano z systemu Clearlink 400, w zamian za to wprowadzono systemy TDMA/FTDMA (Skystar) oraz SCPC (w topologii punkt-punkt). W roku 2006 w miejsce TDMA wprowadzono PAMA oraz nowy system VSAT SkyLinx (PAMA). Realizował on swoje usługi w topologii punkt-punkt. Zmieniono również opłaty, które nie są stałe, a zależą już od wyceny projektów inwestycyjnych. Usługa była świadczona aż do fuzji TP S. A. oraz PTK Centertel w Orange Polska, później pod nazwą „satelitarna transmisja danych” świadczono usługę Inmarsat C.

Przykładowa antena satelitarna
Na zdjęciu widać przykładową antenę satelitarną używaną w sieciach VSAT.
By Adamantios - Own work, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=921004
Antena VSAT wykorzystywana w Rosji
Drugi przykład tego jak może antena VSAT wyglądać.
By Vsatinet - Own work, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=30371030

Inmarsat – międzynarodowa sieć satelitarna


Inmarsat (International Maritime Satellite) jest organizacją utworzoną przez Międzynarodową Organizację Morską, której zadaniem jest zapewnienie komunikacji statkom. System satelitów Inmarsat składa się z wielu satelitów orbitujących wokół ziemi, które dzielą się na różne serie: Marisat (wyłączone), MARECS, Inmarsat-2 (wyłączone), Inmarsat-3, Inmarsat-4, Inmarsat-5 oraz Inmarsat EAN. Satelity te świadczą różne usługi, których jest bardzo dużo: Global Xpress, EAN, BGAN, M2M, IsatPhone, Areonautical, Inmarsat-B, Inmarsat-C, Inmatsat-M, Mini-M, GAN, Fleet, Swift 64, Inmarsat D/D+/IsatM2M, MPDS i tym podobne. W Polsce usługi Inmarsat świadczyła właśnie Telekomunikacja Polska (a później Orange). Początkowo oferty jakie były dostępne to:

Inmarsat A: Daje on dostęp do telefonii, teleksu oraz faksu z prędkością od 9,6Kb/s do 64Kb/s. Jest to jedyny analogowy kanał, wyłączony pod koniec 2007 roku.

Inmarsat B: Jest on cyfrowym odzwierciedleniem Inmarsat A. Oferuje wysokiej jakości połączenia telefoniczne, faksowe oraz teleksowe. Transmisja głosu działa z prędkością 16Kb/s, transmisja faksowa i danych – 9,6Kb/s, transmisja teleksowa – 50 bodów, dwukierunkowa transmisja danych dużej prędkości – 56 lub 64 Kb/s, jednokierunkowa transmisja danych dużej prędkości – 64Kb/s. Zestaw terminala zawiera antenę (płaska 4 -częściowa rozkładana, a w wersji morskiej paraboliczna), moduł nadawczo-odbiorczy z wyświetlaczem i portami dla faksu, PC, teleksu i drukarki oraz zasilacze AC/DC z niskim poborem mocy. Inmarsat B został wyłączony w 2014 roku.

Inmarsat C: System ten został uruchomiony przez TP S. A. w 1997 roku. Umożliwia on na dwukierunkową transmisję danych w trybie simpleksowym z sieci publicznej do terminala i odwrotnie, a także pomiędzy dwoma terminalami. Dane te wprowadzane są przez terminal, czy to bezpośrednio czy z pomocą zewnętrznych urządzeń. Odbiorca może otrzymać te dane poprzez sieć teleksową, sieć POLPAK lub sieć telefoniczną, chociaż w ostatnim przypadku musi on być wyposażony w faks lub modem. Problem się pojawiał jeżeli ktoś chciał wysłać dane do terminala. W tym celu musiał się zarejestrować, jednak dotyczyło ty tylko abonentów telefonicznych i sieci POLPAK (TP informowało jedynie o „przyczynach technicznych”). Właściwością Inmarsat C jest praca w trybie „zapamiętaj i przekaż” (store-and-forward). Oznacza to, że nadana informacja oczekuje w kolejce na przekazanie jej do odbiorcy. Najważniejszą zaletą systemu C są małe rozmiary urządzeń odbiorczych. Zwykle antena to stożek o średnicy ok. 20 cm i wysokości ok. 30 cm. Terminal zaś waży ok 5 KG i jest rozmiarów książki. Dzięki temu można je instalować na statkach czy ciężarówkach, co jest wykorzystywane np. do zarządzania i kontroli pojazdów.

Inmarsat M: System ten służy do komunikacji głosowej, faksowej i wymiany danych o niskiej prędkości bo 2,4Kb/s (po przeliczeniu ok. trzy dziesiąte bajta). Zestaw przenośnego terminala zawiera moduł elektroniczny z wyświetlaczem i portami wejścia/wyjścia, antenę, zasilacz oraz baterię o niskim poborze mocy.

Inmarsat Mini-M: System ten zapewnia tą samą funkcjonalność co Inmarsat M jednak przy mniejszym zasięgu geograficznym. Terminale walizkowe są małymi i lekkimi telefonami satelitarnymi o wadze 2-2,4kg. Anteny są płaskie i stanowią pokrywę walizki. Prędkość transmisji dla głosu wynosi 4,8kb/s, dla danych zaś 2,4Kb/s. Większość terminali posiada czytniki kart SIM, co umożliwia korzystanie z jednego terminala przez różne osoby, na swój koszt.


Użytkownicy, którzy wykupują dostęp do systemu Inmarsat tp ponoszą opłaty za ruch wychodzący, abonament, wynajem oraz aktywację terminala. Usługa ta jest dedykowana dla firm i instytucji gdzie potrzeba stałej łączności w miejscach bez żadnej infrastruktury telekomunikacyjnej. Ważnym elementem Inmarsat-3 są satelity, które obsługują jeden region (nazywany od położenia satelitów): AORE (Atlantic Ocean Region East), AORW (Atlantic Ocean Region West), IOR (Indian Ocean Region), POR (Pacific Ocean Region). Na Ziemi działa kilkadziesiąt stacji LES (Land Earth Station). TP posiadała własną stację naziemną w Psarach koło Kielc. Obsługiwała ona regiony AORE oraz IOR. Numer identyfikacyjny tej stacji dla standardów A, B, M, mini-M to 16, zaś dla C jest to 116 (AORE) oraz 316 (IOR). Aby wykonać połączenie do terminali Inmarsat należy przed numerem terminala wybrać odpowiedni numer kierunkowy. Dla telefonu, faksów oraz danych (Prócz X.25) w standardzie A, B, M, Mini-M numery te to 871 (AORE), 872 (POR), 873 (IOR), 874 (AORW), dla teleksów w standardzie A, B, C jest to od 581 do 584 (kolejność regionów jak wyżej), zaś dla danych z sieci POLPAK X.25 w standardzie C jest to od 1111 do 1114 (kolejność regionów jak wyżej).

Problemem Inmarsat jest to, że nie każdy standard obsługiwał wszystkiego. Dla przykładu Inmarsat C nie obsługiwał połączeń głosowych. Nadawca musiał znać standard odbiorcy. W tym celu Telekomunikacja podawała początki numerów na podstawie których można określić używany standard. Podobnie jest dziś z numerami telefonów. Numer Inmarsat A zaczynał się od 1 oraz miał 7 cyfr w numerze, Inmarsat B zaczynał się od 3, a cyfr miał 9, Inmarsat C – 4 i 9, Inmarsat M zaczynał się od 6 (oprócz 60) i miał 9 cyfr, Inmarsat-MiniM zaczynał się od 76 i miał 9 cyfr, zaś Inmarsat M4 zaczynał się od 76 lub 60 i miał 9 cyfr w numerze.

Inmarsat był skierowany dla firm i instytucji. Był przy tym bardzo drogi dlatego jeszcze Telekomunikacja Polska wprowadziła nową usługę, również na bazie satelitów, dla użytkowników domowych, którzy nie mają dostęp do sieci telekomunikacyjnej.

Dodatkowe pliki:
Inmarsat – Cenniki – Archiwum zip: Pobierz

Przykładowa antena Inmarsat
Inmarsat-C miał naprawdę małe antenki, które pozwalały na dostęp do sieci.
By Hunini - Own work, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=65451970
Terminal abonencki Inmarsat-C
Nie koniecznie z TP, ale na zdjęciu widać przykład terminala Inmarsat-C.
By F1jmm - « SAILOR », CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=3686699

Internet Satelitarny – transmisja dla mas


Jak już wiadomo Telekomunikacja Polska lubi testować nowe technologie i to co przyszłościowe. Ponieważ w tym czasie TP S. A. prowadziła plany mające na celu pokrycie Polski dostępem do szerokopasmowego Internetu, ostatnim krokiem było zapewnienie Internetu Satelitarnego. Był już ADSL, był GSM, był CDMA, przyszedł czas na nową technologię. Dawniej Internet dostępny poprzez satelitę był mocno ograniczony. Satelity potrafiły jedynie odbierać, więc często należało mieć drugie łącze np. telefoniczne. Sytuacja się jednak zmieniła i na rynku dostępne są dwukierunkowe zestawy satelitarne, a dokładniej dwukierunkowe konwertery, które pozwalają odbierać i nadawać sygnał. Wykorzystuje się do tego specjalny modem z dwoma portami na kabel koncentryczny – RX, czyli odbiór oraz TX, czyli nadawanie (w kablach typu RJ-45 również występują pary RX i TX, powodem tego jest fizyczna niemożność jednoczesnego nadawania i odbierania przez jeden fizyczny drut).

Internet Satelitarny od Telekomunikacji Polskiej działał od 2009 roku, za sprawą firmy SES i ich systemu dwukierunkowego nadawania szerokopasmowego – ASTRA2Connect (obecnie SES Broadband). ASTRA2Connect został uruchomiony w 2007 roku i wykorzystuje satelity Astra. Prędkość maksymalna to 10Mb/s jednak nie wszędzie było to możliwe. Z różnych operatorów telekomunikacyjnych jedynie TP S. A. zainteresowała się Internetem satelitarnym – reszta tłumaczyła tą inwestycję jako mało rentowną. Mimo wszystko Telekomunikacja miała inne podejście do nowej usługi. otóż nie była reklamowana ona tak mocno, zaś klienci TP S. A. dowiadywali się o usłudze poprzez telemarketerów. Trochę to złe podejście do sprawy, gdyż telemarketerzy niestety nie są zbytnio popularni i często oferta ta brana była jako oszustwo. Mimo to klienci, którzy przekonali się do usługi w większości nie mieli zastrzeżeń.

Sposób zakupu usługi również był odmienny. Zamówić ją można było jedynie poprzez dedykowaną infolinię, umowę oraz zestaw instalacyjny przywoził kurier. Zestaw ów był przeznaczony do samodzielnego montażu, a zawierał: antenę, uchwyty, kabel Ethernet, kabel koncentryczny, dwukierunkowe LNB (Low-Noise Block downconverter – konwerter fal radiowych na sygnału oraz w tym przypadku i sygnałów na fale radiowe), modem IP, urządzenie Point & Play
(z ang. wskaż i działaj), które wspomagało instalację anteny poprzez dokładnie pomiary sygnału, film DVD z instrukcją oraz poradnik użytkownika. Ewentualnie istniała opcja zamówienia montażu jednak to nie TP świadczyło tę usługę a podmioty zewnętrzne.

Internet satelitarny występował w trzech opcjach – 512/96 Kb/s: 159 zł miesięcznie, 1024/128 Kb/s: 199 zł miesięcznie oraz 2048/128 Kb/s: 299 zł miesięcznie (wszystkie podane kwoty zawierają VAT). Opłata aktywacyjna wynosiła 122 zł. Najwięcej jednak z portfela zabierał sam zestaw instalacyjny – 1599 zł. Można było jednak rozbić tą cenę na raty. Umowa była na czas nieokreślony, a zestaw należał do abonenta. Początkowo usługa jednak nie cieszyła się wysoką popularnością, gdyż faktycznie mało było miejsc w Polsce gdzie nie ma nawet sygnały komórkowego czy linii ADSL. Dodatkowo odstraszała cena zestawu. Dlatego też Telekomunikacja Polska 7 Kwietnia 2010 roku zorganizowała promocję o nazwie „MegaInternet Satelitarny”, która zmniejszała koszty zestawu instalacyjnego z 1599 zł na 99 zł. Umowa podpisana z tą promocją była jednak zawierana na czas 24 miesięcy. Jednakże po upływie tego czasu, jeżeli abonent nie wyraził innej woli, usługa była przedłużana na czas nieokreślony.

W tym okresie zwiększono również ceny poszczególnych opcji: 512/96 kosztowało 160,30 zł, 1024/128 kosztowało 200,63, zaś 2048/128 kosztowało 301,45. Po fuzji TP i PTK w Orange, Internet Satelitarny był jedną z tych usług, które nie zmieniły się w znaczący sposób. Ogólnie jedyną zmianą w usłudze to lekka podwyżka cen i nic więcej. Internet oparty na ASTRA2Connect przestał być świadczony z momentem zakończenia promocji „MegaInternet Satelitarny”, czyli 31 marca 2013 r. Było to spowodowane małą popularnością usługi w Polsce.


Sam dostęp był dość prosty. ASTRA2Connect wykorzystuje dwukierunkowy konwerter w celu odbierania i nadawania sygnałów za pomocą satelitów należących do SES. Konwerter ten posiada dwa gniazda na kabel koncentryczny – RX (Receive – Odbierać) oraz TX (Transmit – Wysyłać), po odpowiednim ustawieniu anteny z użyciem dołączonego testera sygnału, należy podłączyć LNB (konwerter) pod modem. Urządzenie to ma jedno wyjście LAN co pozwala na podłączenie jednego komputera lub routera/switcha. Całość działa poprzez format przesyłu telewizji satelitarnej, a mianowicie DVB-S2. Modem ten zamieniał pakiety IP w dane DVB-S2, które następnie wysyłał do LNB, które wysyłało je na orbitę. W podobny sposób działał odbiór tylko oczywiście w drugą stronę. Chociaż Orange nie świadczy już usług działających na ASTRA2Connect, to jest w Polsce wielu operatorów, którzy to robią. Oczywiście pod nazwą SES Broadband – nazwa uległa zmianie w wyniku przemian w firmie macierzystej SES.

Jak widać więc Telekomunikacja próbowała wdrożyć i usługi satelitarne jednak niezbyt się to udało. Powodów jest na pewno wiele. Najważniejszy z nich to właśnie jest wspomniany już rozrost sieci CDMA i GSM oraz ADSL. Na pewno można też obwinić kampanię marketingową (a raczej jej brak) oraz niecodzienny sposób zakupu usługi jedynie poprzez telefon. Wszystko jednak ma swój cel i Telekomunikacja zapewne wiedziała co robi. Może Internet Satelitarny w dobie zwiększenia jego popularności (w większości dzięki projektowi Starlink firmy SpaceX), ponownie wróci do oferty Orange.

Dodatkowe pliki:
Internet Satelitarny – Cennik 2011: Pobierz
Internet Satelitarny – Cennik 2009: Pobierz
Internet Satelitarny – Regulamin 2011: Pobierz
Internet Satelitarny – Regulamin MegaInternet 2010-12: Pobierz
Internet Satelitarny – Regulamin MegaInternet 2010-13: Pobierz

Antena satelitarna ASTRA2Connect
Zamontowana antena satelitarna ASTRA2Connect - gotowa do użycia.
By Satbuff at English Wikipedia - Transferred from en.wikipedia to Commons by Closedmouth., Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=6066647
Konwerter LNB ASTRA2Connect
Na zdjęciu widać sam konwerter używany do przesyłu danych. Da się zauważyć, że ma dwa gniazda - Wyjście i Wejście.
By Satbuff at English Wikipedia - Transferred from en.wikipedia to Commons by Closedmouth., Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=6066653
Modem ASTRA2Connect
Zdjęcie przedstawia modem używany w usłudze Internet Satelitarny, do którego podłączało się satelitę.
By Satbuff at English Wikipedia - Transferred from en.wikipedia to Commons by Closedmouth., Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=6066672
Tył modemu ASTRA2Connect
W taki sposób modem prezentował się z tyłu. Widać dwa wejścia na kabel koncentryczny oraz jeden port LAN.
By Satbuff at English Wikipedia - Transferred from en.wikipedia to Commons by Closedmouth., Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=6066662

Inne usługi satelitarne TP


Telekomunikacja Polska oprócz usług pokroju VSAT, Inmarsat oraz ASTRA2Connect oferowała parę pomniejszych usług związanych z telekomunikacją satelitarną. W tym celu utworzyła nawet komórkę o nazwie TP Centrum Usług Satelitarnych „TP SAT” z siedzibą w Psarach koło Kielc. Innych pomniejszych usług dokładnie było dwie: Usługi operatorskie dla stacji satelitarnych oraz dzierżawa pojemności segmentu kosmicznego tp. Wszystkie te usługi przestały być świadczone wraz z fuzją TP i PTK w Orange.

Usługi operatorskie dla stacji satelitarnych: Usługa ta polegała na operowaniu, instalacji i utrzymywaniu stacji satelitarnych. Kierowana była do nadawców radiowych i telewizyjnych oraz operatorów zagranicznych, którzy chcieliby świadczyć swoje usługi w Polsce. Oferta ta można by tak powiedzieć, że wynajmowała specjalistów TP S. A. Oznacza to, że jeżeli firma X wykupiłaby usługi operatorskie to Telekomunikacja Polska stawałaby się ich partnerem, którego zadaniem było by instalowanie i utrzymywanie stacji satelitarnych, które firma X by stawiała oraz kontrolowała je aby działały poprawnie. Dodatkowo TP, które posiadało uprawnienia operatorskie w ramach usług operatorskich zajęła by się prowadzeniem legalizacji stacji satelitarnych klientów.

Dzierżawa pojemności segmentu kosmicznego tp: Usługa ta pozwalała na dzierżawę kanałów transmisyjnych do przesyłania sygnałów transmisyjnych lub transponderów (przekaźnikowe urządzenia satelitów) wraz z przydzielonymi kanałami satelitarnymi. Skierowana ona była do nadawców telewizyjnych i radiowych, operatorów telekomunikacyjnych i właścicieli sieci korporacyjnych wykorzystujących transmisję satelitarną.