Skansen Telekomunikacji

Gdzie o telekomunikacji przeczytacie...

Sieć Pakietowa POLPAK

Wstęp


Rozwój technologiczny sprawił, że wzrastało zapotrzebowanie na usługi związane z transmisją danych. Odpowiedzią na te potrzeby była utworzona przez Telekomunikację Polską, a następnie oddana do eksploatacji w roku 1992 sieć pakietowa POLPAK (ang. POLish PAcKet). działał na bazie protokołu X.25 i jego celem było zapewnić m. in. komunikację pomiędzy oddalonym od siebie węzłami, połączenia terminalowe oraz pocztę elektroniczną w standardzie X.400. Klientami docelowymi były firmy, jednak nic nie ograniczało tego, aby osoba nieprowadząca działalności gospodarczej, również zamówiła dostęp do sieci. Co się praktycznie nie zdarzało, bo miesięczny abonament był większy niż średnia krajowa. Warto również nadmienić, że POLPAK był prekursorem szybszej sieci, a mianowicie POLPAK-T. Łącze POLPAK utrzymywało stałego połączenia, aby przesłać dane należy zestawić wpierw takie połączenie. Przed przejęciem TP przez Orange, operatorem sieci była Telekomunikacja Polska S. A. – Centrum Systemów Teleinformatycznych „POLPAK” w Warszawie.

Budowa sieci pakietowej POLPAK


Podstawą sprzętową sieci POLPAK są urządzenia ALCATEL 1100 francuskiej firmy ALCATEL CIT. Co za tym idzie jest kompatybilna z standardami CCIT (teraz ITU-T): X.25, X.28, X.29, X.32, X.75 oraz Frame Relay. Dodatkowo całość wyposażona była w tzw. PADy (Packet Assembler/Disassembler), czyli urządzenia których zadaniem jest umożliwienie asynchronicznego podłączenia urządzeń pracujących w wyżej wymienionych standardach z rodziny X, do infrastruktury bazowanej X.25. Te inne standardy umożliwiały na dostęp do POLPAK m. in. poprzez połączenie wdzwaniane. Sieć działa w systemie Fault Tolerant (System Tolerancji Awarii), oznacza to, iż każdy z węzłów składa się z dwóch połówek. Jeśli jedna z nich ulegnie awarii, to druga przejmie zadania pierwszej nie powodując żadnych strat w transmisji. Kiedy to cały węzeł ulegnie uszkodzeniu, algorytmy routingu szukają drogi obejściowej. Prędkość z jaką sieć przesyła dane wynosi od 64Kb/s do 2Mbit/s. Jednak nie wszędzie, zależy to od węzła. Na początku było ich 19, jednakże liczba ta wzrosła do 53 (na stan 2001) dając dostęp do sieci POLPAK niemalże w całym kraju, a także dając dostęp do 140 państw. Dane przechodzące przez sieć są dzielone na pakiety i przesyłane poprzez port abonencki z prędkością zazwyczaj 9,6Kb/s do 64Kb/s (czasem do 2Mb/s). Dużym atutem POLPAK jest wysoka odporność na gorsze jakości łącza (abonenci domowi wiedzą jak wygląda zepsute łącze), zapewniając stabilny przesył danych tak ważny w różnych instytucjach np. bankach.
Według strony TP sieć POLPAK charakteryzuje się:

Podstawowe możliwości dostępu do sieci POLPAK
Dzięki odpowiedniej budowie sieci POLPAK, mogliśmy do niej uzyskać dostęp na wiele różnych sposobów.
Sieć X.25
Grafika przestawia budowę typowej sieci X.25. Niekoniecznie jest to schemat budowy POLPAK, ale mógłby nim być.

Dostęp do sieci POLPAK


Dostęp do POLPAK można uzyskać na wiele różnych sposobów. Jednak najpierw należy omówić co umożliwiała sieć swoim abonentom prócz zestawianiu połączeń terminalowych itd. Przede wszystkim dostęp do innych sieci takich jak: sieć satelitarna VSat, sieć Polpager (teraz Sferia S. A. należąca do Cyfrowego Polsatu), sieć telefoniczna i teleksowa, sieć Centertel (obecnie Orange Polska), poczta elektroniczna POLKOM, sieci międzynarodowe oraz naturalnie innych abonentów sieci POLPAK. Zaś jak można było uzyskać dostęp do POLPAK? Na wiele sposobów. Mogliśmy zostać abonentem synchronicznym albo asynchronicznym. Co to oznacza? Dostęp synchroniczny pozwalał na wykorzystanie w pełni udogodnień łącza, zaś asynchroniczny nie. Przy pierwszym typie dostępu dane są ze sobą zsynchronizowane, zaś przy drugim zwykle nie. To nie koniec podziałów. Mogliśmy zostać abonentem bezpośrednim lub pośrednim. Ten pierwszy jest wpięty bezpośrednio w sieć POLPAK łączem stałym, zaś ten drugi uzyskuje do niej dostęp w inny sposób np. za pośrednictwem centrali telefonicznej. Ostatecznie są 4 rodzaje abonentów:

Abonenci z dostępem synchronicznym, bezpośrednim:
Pracują zgodnie z protokołem X.25, który jest realizowany sprzętowo, bądź programowo. To połączenia mogą być wykorzystywane Mainframe’y, czyli mocne komputery obliczeniowe, które posiadają port komunikacyjny X.25. W takim przypadku należy dołączyć komputer do linii przy pomocy modemu lub konwertera i ustawić na obu końcach linii takie same parametry protokołu X.25. Jeżeli mowa jest o komputerach personalnych PC, należy je przystosować do pracy synchronicznej. Zazwyczaj można to wykonać poprzez zamontowanie w komputerze dodatkowej karty X.25 wraz z oprogramowaniem. Ten typ dostępu pozwala na wykorzystanie wszystkich możliwości sieci POLPAK ale przy tym jest to najdroższa możliwość dostępu do sieci POLPAK.

Abonenci z dostępem asynchronicznym, bezpośrednim:
Pracują z protokołem X.28 lub X.29 w zależności od sprzętu. Ponieważ ten typ dostępu jest ograniczony, wymaga posiadania łącza dzierżawionego oraz jest bardzo kosztowny to tego typy konfiguracje są bardzo rzadko spotykane.

Abonenci z dostępem synchronicznym, pośrednim:
Współpracują z POLPAK za pomocą protokołu X.32, realizowanego przez kartę X.25 ze specjalnym oprogramowaniem. Tego typu dostęp jest cieszył się dużą popularnością. Wszystko ze względu na niską cenę sprzętu i duże możliwości wykorzystania sieci. Mimo, iż wiele parametrów jest narzuconych np. szybkość, długość pakietów czy liczba kanałów logicznych, nie dających się zmienić to jednak protokół X.32 pozwala na wykorzystanie wielu innych parametrów X.25 np. korekcja błędów. Dostęp fizyczny polega na połączeniu się z numerem dostępowym i zalogowaniu się poprzez 20 znakowe hasło. Autoryzacja jest konieczna przy każdym połączeniu za pomocą publicznej sieci telefonicznej (to po niej ten dostęp był uzyskiwany).

Abonenci z dostępem asynchronicznym, pośrednim:
Współpracują z POLPAK za pomocą protokołu X.28. Cała transmisja jest emulowana przez odpowiednie oprogramowanie komunikacyjne. Nadal była wykorzystywana karta lub modem oraz hasło. Była to najtańsza opcja i zarazem najbardziej okrojona. Lecz ten dostęp był możliwy poprzez sieć teleksową (której obecnie nigdzie nie ma i nikt nie świadczy takich usług).

Opłaty za dostęp do sieci (na rok 2001) były wprost proporcjonalne do prędkości usług, były też tak wysokie, że klienta domowego nie było stać na taką sieć (za dostęp bezpośredni). Wysokość zależy od ilości przesłanej informacji i czasu transmisji, nie zależą natomiast od odległości. Dla połączeń za granicę stosowana jest inna taryfa. Tabelki z opłatami dostępne są w zakładce Documents.

Dostęp synchroniczny bezpośredni
Ten rodzaj dostępu odbywał się za pomocą odpowiednich modemów, które bezpośrednio były spięte linią.
Dostęp pośredni do sieci POLPAK
Dostęp pośredni odbywał się poprzez sieć PSTN z wykorzystaniem standardów np. X.28 lub X.32. Łącze takie było podłączone pod tzw. PADa, który pozwalał na działanie tych standardów w obrębie sieci X.25.

Dodatkowe udogodnienia dostępne dla abonenta


Abonent za dodatkową opłatą może wykupić różne dodatki do swojego dostępu do sieci POLPAK. Może, nie musi. Są to przede wszystkim dodatki ułatwiające użytkowanie z sieci. Na stan 2001 jest ich 15 (może być tak, że część tych dodatków już nie jest dostępna):

Korzystanie z numeru skróconego:
Abonent ma zwykle 7-cyfrowy numer. Ta opcja umożliwia używanie numerów 5-cyfrowych. Umożliwia to na przedłużenie podadresu o dwie cyfry.

Zamknięte grupy użytkowników (CUG – Closed User Group): Kilku abonentów może utworzyć grupę. Każdy członek może mieć określony dostęp w obrębie grupy i poza nią. Można zaprogramować czy dany abonent może otrzymywać wywołania spoza grupy i wewnątrz grupy oraz wywoływać spoza grupy i wewnątrz grupy. Zapewnia to bezpieczeństwo np. w firmie.

Zmiana parametrów łącza: W trakcie połączenia możliwa jest zmiana niektórych parametrów takich jak: długość pakietów, częstotliwość ich potwierdzania, przepustowość dla wybranych połączeń. Można dzięki temu efektywniej wykorzystywać łączem. Oczywiście stopień zmian zależy od sposobu dołączenia do sieci. Najlepiej mają abonenci synchroniczni bezpośredni, najgorzej zaś asynchroniczni pośredni.

Opłata przez abonenta wywoływanego: Opłatę za nasze połączenie ponosił abonent którego wywoływaliśmy. Działało to jedynie w ruchu krajowym.

Informacje o kosztach połączeń:
Po zakończeniu połączenia abonent otrzymuje informacje dotyczące liczby przesłanych danych w poszczególnych okresach taryfowych oraz czasu trwania połączenia. Pozwala to na obliczenie kosztu połączenia i optymalną konfigurację sprzętu oraz kontrolę budżetu.

Zakaz realizacji połączeń płatnych:
Abonent może zablokować połączenia płatne przychodzące, jak i wychodzące. W tym przypadku odbywają się na koszt odbiorcy lub wywołującego, jeżeli ten wyraża na to zgodę.

Przesyłanie krótkich wiadomości:
Możliwość przesyłania krótkich do 128 bajtów wiadomości w pakiecie CALL REQUEST.

Abonent wielokrotny:
Jeżeli abonent posiada odpowiednie urządzenie lub urządzenia końcowe może zostać abonentem wielokrotnym. Oznacza to, że będzie podłączony do co najmniej dwóch węzłów, jednak na jednym numerze, co daje to wysoką niezawodność gdyż jeżeli padnie jeden węzeł to nadal będzie mógł obierać i wysyłać wywołania.

Weryfikacja/identyfikacja użytkownika sieci NUI:
NUI (Network User Identifier) to identyfikator użytkownika, który umożliwia dostęp do sieci abonentowi pośredniemu. Może być również wykorzystywany przez abonentów bezpośrednich, aby zmienić parametry pracy lub zapewnić większe bezpieczeństwo.

Identyfikator abonenta:
Indywidualne hasło umożliwiające abonentowi pośredniemu dostęp do sieci. W przeciwieństwie do NUI, po podaniu hasła można realizować wiele połączeń w trakcie jednej sesji telefonicznej. Z hasłem związany jest też normalny numer sieciowy – adres użytkownika sieci NUA. Abonent synchroniczny może być wywoływany za pomocą tego numeru.

Wirtualne sieci prywatne VPN:
Udogodnienie umożliwiające wydzielonemu użytkownikowi na zarządzanie podzbiorem zasobów sieciowych w taki sposób jak gdyby należały one do jego sieci prywatnej.

Automatyczne przełączanie łączy wirtualnych:
Bezpłatne udogodnienie, jakie oferuje wszystkim sieć POLPAK. Ta funkcja, w przypadku awarii węzła tranzytowego (czyli węzła, który łączy jedynie inne węzły) lub łącza między węzłami, pozwala na automatyczne przełączenie łączy wirtualnych obsługujących sesje. Jest to dość szybki mechanizm. Abonent jedynie widzi go jako chwile zmniejszenie przepustowości. Jeżeli nowa droga zostanie znaleziona i zestawiona to praca odbywa się tak jak przed wystąpieniem przełączenia.

Numeracja abonentów sieci


Na początku, krótko o numeracji. Każdy abonent sieci POLPAK posiada unikalny numer (odpowiednik adresów IP w protokole IP) w skali światowej, który go identyfikuje w sieci. Na rok 2001 istniały cztery formaty tegoż numeru (obecnie trzy, ponieważ format sieci teleksowej na pewno nie istnieje, gdyż sama sieć już nie istnieje, zaś numery międzynarodowe są mapowane przez IANA do adresów IP):

Format krajowy abonenta bezpośredniego:

1PSXA1A2A3A4C1C2C3C4C5C6C7

1 – identyfikator sieci POLPAK przy wywołaniach w kraju
P S X – skrót od Packet-Switching eXchange – trzycyfrowy numer węzła centrali, do której abonent jest podłączony
A1-A4 – numer abonenta w danej centrali
C1-C7 – podadres do wykorzystania przez abonenta.

Format międzynarodowy abonenta bezpośredniego:

9NK1K2P1P2P3P4P5P6P7

0 – wskaźnik międzynarodowy
2 6 0 1 – identyfikator sieci POLPAK przy wywołaniach z zagranicy, tzw. DNIC – Data Network Identification Code.
P S X – trzycyfrowy numer węzła centrali, do której abonent jest podłączony
A1-A4 – numer abonenta w danej centrali
C1-C3 – podadres do wykorzystania przez abonenta

Format krajowy abonenta telefonicznego:

9NK1K2P1P2P3P4P5P6P7

9 – wskaźnik sieci telefonicznej
N – typ dostępu do sieci np. N=4 dostęp synchroniczny 9600 b/s
K1,K2 – numer kierunkowy węzła sieci w obrębie strefy numeracyjnej
P1-P7 – numer telefoniczny danego abonenta w sieci PSTN (maksymalnie 7 cyfr)

Format sieci teleksowej:

8T1T2T3T4T5T6

8 – wskaźnik sieci teleksowej
T1-T6 – numer abonenta sieci teleksowej

Podsumowanie


Teraz pora na słowo końcowe podsumowujące całą tą sieć. Ogólnie rzecz ujmując. POLPAK to sieć utworzona przez Telekomunikację Polską w celu łatwiejszej wymiany danych i zapotrzebowania na tą wymianę. Działa ona na podstawie archaicznego protokołu X.25, chociaż wspiera mniej archaiczne standardy takie jak Frame Relay. Kiedyś jak widać spełniała wiele zadań. Można było się nawet przez nią połączyć z Internetem. Obecnie słuch o niej zaginął. Orange nie udostępnia żadnych informacji o niej. Nie mniej jednak sieć działa i ma się dobrze. Może nie służy do wielkich transferów międzynarodowych, ale wiele instytucji np. banki nadal wykorzystują X.25 do swoich celów ponieważ jest to wytrzymały protokół, a wiele im nie trzeba. Po przejęciu TP przez Orange, sieć już nie jest nazywana POLPAK (to tylko nazwa handlowa), ale trzyma się, jest używana do świadczenia usługi dzierżawienia łącza pomiędzy wieloma punktami (jeszcze za czasów TP usługa ta nazywała się „łącze dzierżawione tp”). To nie ta sieć zrewolucjonizowała polski Internet jednak, nie należy jej wykluczać, ponieważ gdyby nie ona to nie było by POLPAK-T i takich usług jak Neostrada czy SDI. To sukces jaki sieć osiągnęła spowodował, że Telekomunikacja Polska rozwijała infrastrukturę sieciową w Polsce. Dzięki czemu jesteśmy teraz gdzie jesteśmy.